درنگی در مسأله غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف؛ جلسه سوم از پنج جلسه

«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم‏»

«أُفَوِّضُ أَمْري إِلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ بَصيرٌ بِالْعِبادِ».[1]

«رَبِّ اشْرَحْ لي‏ صَدْري * وَ يَسِّرْ لي‏ أَمْري * وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني‏ * يَفْقَهُوا قَوْلي‏».[2]

«اللَّهُمَّ وَ أَنْطِقْنِي بِالْهُدَى وَ أَلْهِمْنِي التَّقْوَى».[3]

مقدّمه

هدیه به پیشگاه با عظمت حضرت ختم المرسلین صلی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت مکرّم ایشان، علی الخصوص حضرت مجتبی و حضرت رضا سلام الله علیهما أجمعین صلواتی هدیه بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

عرض ادب، ارادت، خاکساری، التجاء، استغاثه، عرض تسلیت به محضر باعظمت حضرت بقیّة الله الأعظم روحی و أرواح مَن سِواه و عجّل الله تعالی فرجه الشّریف صلوات دیگری محبّت بفرمایید.

اللهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّل فَرَجَهُم

این ایام پایانی ماه صفر، موضوع بحث ما در این جلسه «مهدویت و درنگی در مسئله‌ی غیبت حضرت حجّت سلام الله علیه» است.

یکی از خیانت‌های سقیفه

یکی اینکه ریشه‌ی این غیبت و بعضی از جهات آن به سقیفه برمی‌گردد. دوم اینکه سقیفه باعث شد نگاه از امام هدایتگر به سمت حاکم و پادشاه برود، یعنی خلیفة الرسول به شاه و حاکم تبدیل شد، یعنی یک خلیفه‌ی بی‌دانشِ فراریِ در جنگ‌ها که بد اخلاق! یعنی عملاً نبوّت در جامعه‌ی اسلامی از دست رفت.

طبعاً دیگر مردم از این‌ها توقع هدایت و دستگیری و علم و عصمت و کرامت و مکانت و فضائل نداشتند، لذا خلافت به قدرت تبدیل شد.

وقتی «قدرت» به اصل تبدیل شود، آن کسی که پیروز است خلیفه می‌شود، نه آن کسی که صاحب فضیلت است، لذا به یزید هم خلیفه می‌گفتند!

لذا بلایی که سقیفه از نظر مفاهیم و معارف بر سر مسلمین آورده است، به مراتب از قتل‌هایی که کرده بیشتر است، با قتل به بدن‌ها آسیب زده است، ضرر مفاهیمی که آسیب زده است بمراتب از قتل‌هایی که کرده أشد است، این سخافت عجیبی که ایجاد کرده است، اصلاً مفهوم خلافت را نابود کردند.

لذا یک جهت انتخاب این بحث همین بود.

لذا اگر شما به تفاسیر برادران غیرشیعه هم نگاه کنید، در تفسیر آیاتی که به خلافت انسان می‌پردازد در گیجی محض هستند، چون باید خلافت را طوری تعبیر کند که با فلانی و فلانی و یزید هماهنگ باشد.

ما هیچ مثالی به فاحشی کاری که این‌ها کرده‌اند نداریم، که خلافت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم را به چه چیزی تبدیل کردند.

درنگی در مسئله‌ی امامت

در حالی که مسئله‌ی «امامت»، استمرار حضور نبی است، ما با امام معصوم، پیغمبر را از دست نداده‌ایم. از یک جهت شخص شخیص خاتم انبیاء صلی الله علیه و آله و سلّم را از دست داده‌ایم، اما از جهت فضائل و مفاهیم و معارف و علوم و حکمت و دست‌گیری و شفاعت و… از دست نداده‌ایم، آن کسی که به جای او قرار می‌گیرد، مانند امیرالمؤمنین صلوات الله علیه و امام حسن مجتبی صلوات الله علیه تا حضرت حجّت ارواحنا فداه، آینه‌ی تمام‌نمای پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم است، درواقع مسئله‌ی مهدویت، ادامه‌ی نبوّت است، و اگر مسئله‌ی مهدویت و امامت نباشد، ختم نبوّت ظلم به بشر است؛ معنا ندارد که همیشه هر عصری نبی داشته باشد، بعد ناگهان نبوّت قطع شود. به همان دلیلی که خدای متعال در امم سابقه نبی مبعوث کرده است، الآن هم باید نبی مبعوث می‌کرد، اما ختم نبوّت بنا به حکمت‌هایی رخ داد، که این بحث، موضوع بحث ما نیست، اما باید آن ضایعه جایگزین شود که هدایت ما آسیب نخورد.

لذا خدای متعال امام را فرستاد که از انبیای گذشته هم افضل است.

یعنی به ما ظلم نشده است و ضرری به ما نزده است، از این جهت هم مهدویت مهم است.

امام صادق علیه السلام از دوران غیبت می‌فرمایند

مقدّمه‌ای را عرض کردیم که فکر می‌کردم جلسه‌ی اول تمام می‌شود ولی با اینکه خیلی آن را خلاصه کردم، هنوز قدری از آن ضروری است که بایستی آن را عرض کنم تا بعد از آن وارد بحث شویم.

غیبت حضرت حجّت ارواحنا فداه دو حیث دارد، یک حیث فردی و یک حیث عمومی؛ الآن هر دو حیث در زمان ما هست.

ممکن است امامی حاضر باشد ولی کسی به آن امام دسترسی نداشته باشد، مانند اینکه امام را به زندان بیندازند، مانند اینکه امام فعلاً‌ در گوشه‌ای زندگی کند و از جامعه فاصله بگیرد. در اینصورت دسترسی عمومی به امام وجود دارد اما فعلاً برای من محدودیت هست.

به این غیبت «غیبت فردی» می‌گویند، یعنی غیبت برای فرد من رخ داده است.

الآن این غیبت برای من رخ داده است.

یک غیبت هم «غیبت عمومی» است که هنوز وارد آن نشده‌ایم و ان شاء الله به آن خواهیم پرداخت، ان شاء الله اصل بحث ما هم همین غیبت عمومی است.

غیبت فردی برای ائمه‌ی قبلی هم رخ داده است، مثل زمانی که حضرت موسی بن جعفر علیه السلام و را به زندان انداختند یا حضرت هادی علیه السلام و حضرت عسکری علیه السلام تبعید شدند، یا اینکه مدّتی دسترسی به امام جواد علیه السلام در بغداد سخت شد، یا اینکه حضرت رضا سلام الله علیه از مدینه دور شدند و به خراسان آمدند، اما اینطور نبوده است که جای حضرت را ندانند یا حضرت را نشناسند.

یک «غیبت عمومی» هم داریم که همین چیزی است که ما دچار آن هستیم، یعنی چشم عموم جامعه از دیدار حضرت محروم است؛ که ما هنوز به این قسمت دوم نپرداخته‌ایم.

در بخش غیبت فردی، که توجّه به این بحث انواع منافع را دارد، که جلسه‌ی اول عرض کردم اگر کسی اهل سلوک باشد، توجّه به حضرت حجّت ارواحنا فداه باعث تهذیب انسان است. آنجا جهت این غیبت، ضعف شخصی من است، «الْمُحْتَجَبِ عَنْ أَعْیُنِ الظَّالِمِینَ»،[4] هر کسی که اهل ظلم است در حجاب قرار می‌گیرد و دیگر نمی‌تواند حضرت را درک کند.

حال گاهی به یاد حضرت هست و حضرت را نمی‌بیند، گاهی گناه و ظلم بیشتر می‌شود، دیگر توفیق یاد حضرت را هم از دست می‌دهد.

آدمی که نسبت به امام معصوم احساس نیاز ندارد بیمار است، مانند آدمی که از شدّت تشنگی در حال مردن است ولی حس تشنگی ندارد، اگر این بیماری او ادامه پیدا کند او را می‌اندازد. مانند بیمار دیابتی که پاهای او زخم می‌شود اما حس درد ندارد، این امر برای بیماری اوست.

هرچه یاد حضرت در ما کمتر باشد، معلوم است پرده‌ی ظلم آن کسی که در حجاب قرار گرفته است غلیظ‌تر شده است.

اینجا به روایتی اشاره کردم که شاید شنیده باشید، ولی دوست داشتم چند جمله‌ی آن را در جلسه بخوانم.

گاهی جهل ما به حال خودمان باعث می‌شود که در یک آسایش و آرامش و راحتی بسر ببریم، مانند آن بچه‌ای که دست پدر خود را رها کرده است و در بازار در حال خوردن خوراکی و تماشا کردن مغازه‌هاست، لحظه‌ای که دست او جدا می‌شود جیغ نمی‌زند، لحظه‌ای که ملتفت می‌شود دست او جدا شده است جیغ می‌زند.

گاهی من بخاطر مشکلاتی که دارم حال خوبی دارم، آرامش دارم، عادی هستم، کمبودی ندارم؛ اصل کمبود را دارم ولی اتفاقاً آن کمبود را حس نمی‌کنم!

اگر الآن از من بپرسند کمبود چه چیزی داری؟ می‌گویم پول! و اصلاً امام زمان ارواحنا فداه بصورت واقعی در سبد نیازهای من نیست. ما درگیر نیازهای روزمرّه‌ی خود هستیم نه درگیرِ حضرت.

اینجا دیدنِ این ادعیه برای ما مهم است، که باعث می‌شود خواب از سر ما بپرد.

لذا عمداً این روایت را می‌خوانم.

متن روایت عجیب است، می‌گوید «ابوبصیر» و «أبان بن تَغلِب» و «مُفَضَّل» و «سَدِیر صِیرَفی» با هم به محضر امام صادق علیه الصلاة والسلام رفتند.

چند جمله از این روایت را می‌خوانم تا ببینید، واقعاً عجیب است. خواندن این روایات برای ما مفید است.

«سَدیر صِیرَفی» می‌گوید ما وارد شدیم، «فَرَأَيْنَاهُ جَالِساً عَلَى اَلتُّرَابِ»[5] دیدیم حضرت روی فرش خانه ننشسته‌اند، روی خاک نشسته‌اند، «وَ عَلَيْهِ مِسْحٌ خَيْبَرِيٌّ» حضرت لباسی به تن داشتند که «مِطْرَفٌ بِلاَ جَيْبٍ» یقه نداشت.

اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین خیلی در پوشش مبادی آداب بودند.

می‌گوید: دیدیم لباس حضرت یقه ندارد، «مُقَصَّرُ اَلْكُمَّيْنِ» آستین‌های آن لباس هم کوتاه است…

یعنی انگار حضرت به ظاهر خود توجّه نفرمودند، یعنی آنقدر که ذهن حضرت درگیر بوده است.

«وَ هُوَ يَبْكِي بُكَاءَ اَلْوَالِهَةِ اَلثَّكْلَى» مانند یک والهِ پریشان‌حال، «ذَاتِ اَلْكَبِدِ اَلْحَرَّى» که کبد او آتش گرفته است، ضجّه می‌زند، «وَ شَاعَ اَلتَّغَيُّرُ فِي عَارِضَيْهِ» دیدیم چهره‌ی حضرت بهم خورده است، «وَ أَبْلَى اَلدَّمْعُ مَحْجِرَيْهِ» دیدیم اصلاً از محاسن مبارک حضرت اشک جاری است.

رفتیم تا با حضرت صحبت کنیم، دیدیم حضرت رو به قبله نشسته است و عرض می‌کند: «سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي» آقای من! غیبت تو خواب را از چشم من گرفته است…

اینجا هنوز غیبت محقق نشده است، این اشک از جنس گریه‌های انبیای گذشته بر سیّدالشّهداء صلوات الله علیه است، یعنی مصیبتی بعداً آنقدر بزرگ است که از قبل برای آن گریه می‌کنند.

خدای متعال به برکتِ امام صادق علیه السلام که ما بر سر سفره‌ی ایشان هستیم، به ما هم ادب در برابر امام یاد بدهد.

امام صادق علیه السلام جدّ امام زمان ارواحنا فداه است و اینطور صحبت می‌کند، «سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي» آقای من! غیبت تو خواب را از چشم من گرفته است، «وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي» عرصه را بر من تنگ کرده است، «وَ اِبْتَزَّتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي» آسایش قلب من از دست رفت، تشویش وجود مرا فرا گرفته است، نگران هستم. «سَيِّدِي غَيْبَتُكَ أَوْصَلَتْ مَصَائِبِي بِفَجَائِعِ اَلْأَبَدِ» من تا زمانی که زنده هستم گریه کنم هم مصیبت من تمام نمی‌شود.

عبارات طولانی است و از این هم شدید‌تر می‌شود.

این چهار نفر که به محضر امام صادق علیه السلام رسیده بودند، چه کسانی بودند؟ چهار نفر شیعه، آن‌ها هم مثل ما بودند، منتها آن‌ها در غیبت فردی نیستند و امام را دیده‌اند اما ما در غیبت هستیم.

«سَدیر صیرفی» می‌گوید عرض کردم: آقای من! فدای شما شوم! آیا اتفاقی افتاده است؟ آیا حادثه‌ای رخ داده است؟

«فَزَفَرَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ زَفْرَةً» آقا یک آهی کشید، گویی که حرارت حضرت ما را هم آتش زد، حضرت فرمود: «تَأَمَّلْتُ» توجّهی کردم، تأمّلی در غیبتِ قیام‌کننده‌ی از فرزندانمان کردم، و غیبت او، «وَ إِبْطَاءَهُ» و اینکه این غیبت طول می‌کشد، و عمر او طولانی می‌شود.

وقتی عمر حضرت طولانی می‌شود یعنی مصیبت‌های او طولانی می‌شود، همانطور که جلسه‌ی گذشته توضیح دادم، بارِ همه‌ی خلایق به دوشِ امام است، هرچه عمر امام طولانی‌تر است درواقع بار او شدیدتر است، مصیبت او بیشتر است، گرفتارها بیشتر هستند، گنهکاران بیشتر هستند، مظلومین بیشتر هستند.

«وَ بَلْوَى اَلْمُؤْمِنِينَ مِنْ بَعْدِهِ فِي ذَلِكَ اَلزَّمَانِ» و می‌بینم مؤمنین در آن دوره چقدر بیچاره هستند، «وَ تَوَلُّدَ اَلشُّكُوكِ فِي قُلُوبِ اَلشِّيعَةِ» می‌بینم بمرور خار شک در قلب شیعیان رویش می‌کند، این‌ها مدام دچار تردید می‌شوند، «وَ اِرْتِدَادِ أَكْثَرِهِمْ عَنْ دِينِهِ» و اکثر این‌ها برمی‌گردند و بی‌دین می‌شوند. برای همین به این حال افتادم.

وقتی انسان این خبر را می‌شنود می‌گوید پس من چه مرضی دارم که درد را حس نمی‌کنم. اینکه انسان حسّ خود را از دست بدهد، درواقع این امر خبر از یک شدّت ابتلا و بیماری دارد.

نقطه‌ی اوج غربال عالم

این روایات فراوان است، مثلاً یک نمونه‌ی دیگر را عرض می‌کنم.

از حضرت عسکری سلام الله علیه پرسیدند که آیا غیبتِ امام زمان ارواحنا فداه خیلی طول می‌کشد؟ حضرت فرمودند: «إِي وَ رَبِّي»[6] بخدا سوگند خیلی طول می‌کشد، «حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا اَلْأَمْرِ أَكْثَرُ اَلْقَائِلِينَ بِهِ» اکثر کسانی که مدّعی دینداری او هستند بمرور از او ناامید می‌شوند و برمی‌گردند.

حضرت حجّت ارواحنا فداه نقطه‌ی اوج تمحیص هستند، یعنی نقطه‌ی اوج غربال عالم است.

«فَلاَ يَبْقَى إِلاَّ مَنْ أَخَذَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَهْدَهُ لِوَلاَيَتِنَا» مگر اینکه خدای متعال کسی را حفظ کند، وگرنه همه برمی‌گردند.

متأسفانه ما طوری زندگی می‌کنیم که انگار موضوع امام زمان ارواحنا فداه یک موضوع تشریفاتی است، انتظاری در کار نیست.

امام زمان ارواحنا فداه نقطه‌ی امید انبیاء علیهم السلام است، من کجا در حال انتظار بوده‌ام؟ کجا به دنبال حضرت گشته‌ام؟ کجا با حضرت ارتباط گرفته‌ام؟ کجا از او خبر گرفته‌ام؟

اگر جلوتر فرصت شود و راجع به حکمت‌های غیبت عرض کنم، یکی از حکمت‌های غیبت این است که مهم‌تر از مشاهده‌ی امام زمان ارواحنا فداه، این اثرِ تربیتیِ انتظار است، من اگر باور کنم که او هر لحظه مرا می‌بیند و از حال من آگاه است و به من مشرف است و از حال من خبر دارد…

همانطور که جلسه‌ی قبل عرض کردم، اگر یک مادر معمولی ده ساعت فرزند شیرخوار خود را رها کند، دیگر هیچ کسی قبول ندارد که او مادر است. مگر می‌شود امام زمان ارواحنا فداه از اول زندگی من تابحال به من توجّه نکرده باشد؟ «اَلْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لاَ يُدَانِيهِ أَحَدٌ، وَ اَلْوَالِدُ اَلشَّفِيقُ، وَ اَلْأُمُّ اَلْبَرَّةُ»،[7] پدر مهربان، یگانه مهربانِ عالم وجود است، مگر می‌شود به من توجّه نکرده باشد؟ بی‌توجّهی از طرف من است.

یکی از جهات غیبت که جلوتر عرض خواهم کرد که همه‌ی غیبت تنزیهی و تنبیهی نیست و قسمت‌هایی از آن تکمیلی است، این است که من اگر ملتفت این موضوع باشم که مورد توجّه هستم، او برای تقدیر هر خیری برای من از خدای متعال کمک می‌گیرد، هر خیری که قرار باشد در مسیر من رخ بدهد، او این خیر را ایجاد می‌کند.

اگر یک نفر یک لقمه غذا به ما بدهد ما چند مرتبه از او تشکّر می‌کنیم، ولی از صبح تا شب از جهت مادّی و معنوی بر سرِ سفره‌ی امام زمان ارواحنا فداه هستیم، اصلاً به این موضوع توجّه نداریم که بر سرِ سفره‌ی امام زمان ارواحنا فداه هستیم!

اگر بی‌ادب‌ترین آدم را هم بر سرِ یک سفره‌ی غذا ببرند، بعد از صرف غذا حداقل یک تشکّر می‌کند. ما اربعین به کربلا رفتیم، بعد از آن به حرم امام رضا علیه السلام آمدیم، از آن سفره به این سفره آمدیم، چه کسی این مسیر را فراهم کرده است؟

اصلاً به این موضوع هم توجّه ندارم که به امام رضا علیه السلام عرض کنم که این پسر شما علی رغم اینکه من گنهکار بودم باز هم مرا به اینجا آورده است.

امام سجّاد علیه السلام از دوران غیبت می‌فرمایند

لذا امام سجّاد علیه السلام عبارتی دارند که خیلی مهم است، حضرت فرمودند که «تَمْتَدُّ اَلْغَيْبَةُ بِوَلِيِّ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَلثَّانِي عَشَرَ مِنْ أَوْصِيَاءِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اَلْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ»[8] غیبت او خیلی طول می‌کشد.

این حرف‌ها اصلاً برای قبل از غیبتِ امام زمان ارواحنا فداه است، زمان امام سجّاد علیه السلام است، حضرت فرمودند «تَمْتَدُّ اَلْغَيْبَةُ» مدّت مدیدی طول می‌کشد.

راوی ابوحمزه ثمالی است، اما خودش از امام سجّاد علیه السلام نقل نمی‌کند، از ابوخالد کابلی که از ازکیای برجسته‌ی شاگردان امام سجّاد علیه السلام است نقل می‌کند.

خوشا بحال افغانستانی‌ها، کابلی‌ها یک شاگرد برجسته در محضر امام سجّاد علیه السلام دارند که جزو دو یا سه شاگرد برجسته از روز اول امام سجّاد علیه السلام است.

فرمود: «يَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ اَلْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ» آن کسانی که در دوره‌ی غیبت او به امامت او معتقد هستند، و با لوازم این اعتقاد… یعنی «اَلْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ»، یعنی اگر زمان بگذرد امید این‌ها کم نمی‌شود… اهل زمان غیبت امام زمان ارواحنا فداه که قائل به امامت حضرت هستند و انتظار فعال دائمی دارند، یعنی دائماً مراقبه دارند، حواسشان هست که حضرت در حال نگاه کردن به ماست، ما در محضر حضرت هستیم، هوای ما را دارد، ما را دعا می‌کند…

اگر کسی به این امر ملتفت باشد، رفتارهای او خیلی تغییر می‌کند…

حضرت سجّاد علیه السلام فرمود که این‌ها «أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ» افضل خلایق روی زمین هستند، «لِأَنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ اَلْعُقُولِ وَ اَلْأَفْهَامِ وَ اَلْمَعْرِفَةِ»، خدای متعال آنقدر عقل و معرفت این‌ها را رشد داده است که «مَا صَارَتْ بِهِ اَلْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ اَلْمُشَاهَدَةِ»، این‌ها انگار حضرت را می‌بینند، یعنی اینقدر حضرت را حس می‌کنند.

چطور به امام زمان ارواحنا فداه راه پیدا کنیم؟

به آقای کشمیری رضوان الله تعالی علیه گفتند چکار کنیم که به امام زمان ارواحنا فداه راه پیدا کنیم؟ ایشان فرمودند که با حضرت حرف بزنید.

همانطور که اگر اهل دلی را ببینید با او درد و دل می‌کنید، با حضرت حرف بزنید، نامه بنویسید. لازم نیست نامه را به جای خاصی تحویل دهیم، اصلاً نامه را بنویس و در کشوی خودت بگذار. آن لحظه‌ای که در حال نوشتن نامه هستی، چون می‌دانی خطاب نامه کیست، تو را منقلب می‌کند، تو را تطهیر می‌کند.

همین توجّه به اینکه می‌خواهیم با حضرت حرف بزنیم، اثر دارد.

آقای کشمیری رضوان الله تعالی علیه می‌فرمود با حضرت صحبت کن.

حال یا صحبت کند یا بنویسد، او اشراف دارد، نیاز نیست که ما نامه را به جایی بدهیم.

حرف زدن ما هم به درد او نمی‌خورد، او به حال ما آگاه است، اما برای ما سازنده است. حرف زدن با امام زمان ارواحنا فداه مطهّر ماست، ما را پاک می‌کند، بعد از مدّتی دلمان برای او تنگ می‌شود.

لازم نیست برای دیدار با امام زمان ارواحنا فداه به جای خاصّی برویم، البته اولیای خدا به هر جایی که احتمال می‌دادند حضرت تشریف برده است، بیشتر می‌رفتند. لازم نیست جمکران آداب خاصّی داشته باشد. اگر به ما بگویند یک در میلیارد حضرت یک مرتبه آنجا حاضر هستند، که البته ظاهراً باید بیش از این باشد، اولیای خدا که به قم می‌رفتند به جمکران هم می‌رفتند، اگر به کوفه می‌رفتند به مسجد سهله می‌رفتند، به دنبال امام زمان ارواحنا فداه می‌گشتند. یعنی حضرت را فراموش نمی‌کردند.

این «یاد کردن» مطهّر است، این «یاد کردن» مزکّی است، ما را رشد می‌دهد و بالا می‌برد و سعه وجودی ایجاد می‌کند.

حضرت سجّاد علیه السلام فرمود که این‌ها از اهل همه‌ی زمان‌ها برتر می‌شوند، چون در دوره‌ی غیبت طوری هستند که انگار دوره‌ی حضور است.

امام زمان ارواحنا فداه که برای حضور گیر نکرده است، من باید به آنجایی برسم که او را حاضر ببینم.

فرمود اگر کسی به اینجا برسد، انگار که در رکاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم شمشیر زده است، یعنی منتظر «مجاهد» می‌شود.

تشرّفی به نقل از آیت الله بهجت رضوان الله تعالی علیه

حال می‌خواهم تشرّفی را عرض کنم، بنده اهل نقل تشرّف نیستم، البته این بدین معنا نیست که باور نداشته باشم، بلکه باید اهل این امر بگویند. اما این نقل چون خیلی ملاک دارد مهم است.

من این موضوع را از چند گروه شنیده‌ام، از مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله تعالی علیه هم شنیده‌ام، در کتابی هم که از ایشان هست نقل کرده‌اند.

دقّت کنید که کجای تشرّف مهم است.

ما وقتی نیاز داریم، گاهی این نیازها هم حجاب ماست.

الآن اگر یک نفر بیاید و به من بگوید صد خواسته‌ی خودت را بگو، چکار کنیم درست می‌شوی؟ می‌گویم فلان و فلان و فلان را می‌خواهم.

همین امر هم حجاب است، چون اگر من عرضه داشتم که بدانم چه چیزی مرا درست می‌کند که به امام نیاز نداشتم. باید می‌گفتم به صد چیز نیاز ندارم، امام می‌خواهم که امام زمان ارواحنا فداه مرا دعا کنند.

این موضوع باور می‌خواهد، لقلقه‌ی زبان نیست.

آقای بهجت می‌فرمایند طلبه‌ای بود که در نجف تدریس می‌کرد، وضع زندگی این شخص آنقدر بهم خورد که در روز فقط یک مرتبه می‌توانست برای زن و بچه‌ی خودش نان بخرد که هرکدام تکّه‌ای نان بخورند. یعنی با همین نان هم سیر نمی‌شدند.

وقتی مدّتی گذشت کارد به استخوان او رسید.

طلبه‌ها خودشان را سرباز امام زمان ارواحنا فداه می‌دانند، او عرض کرد: آقا! حواس شما به ما هست که فرزندان من گرسنه هستند؟

می‌گوید با دل شکسته، تنها در خانه نشسته بودم، دیدم یک نفر صدا می‌زند «آقا سید حسن»!

ابتدا فکر کردم بر اثر گرسنگی خیالاتی شده‌ام، اما دیدم صدا می‌زند «آقا سید حسن! پسر آقا سید حسین»!

گفتم این خیالات نیست، صاحب این صدا نام پدر من را هم می‌داند.

در ادامه فرمود: «آیا شما خیال کرده‌اید که ما از احوال شما مطلع نیستم؟ ما به حال شما ملتفت نیستیم؟».

برای این طلبه فعلاً رشد و سیر در این بود که فعلاً این فقر را تحمّل کند.

وقتی این طلبه این صدا را شنید راحت شد، چون متوجه شد که حضرت او را به سربازی خود قبول دارد و صلاح او در همین فقر بود.

اگر من گرسنه هستم نیازی دارم، ولی یک نیاز اصلی هم دارم و آن هم این است که من یک مولای کریمی دارم که این مولای کریم اینطور است که هر جایی برای او مظان دعا اتفاق بیفتد مرا هم دعا می‌کند. او می‌خواهد مرا سیر و رشد بدهد، او می‌خواهد مرا بالا ببرد، او می‌خواهد مرا به مراتب بعدی برساند.

گاهی من چیزی می‌خواهم که به نفع من نیست. گاهی باید اتفاقاً آن نیاز باشد.

آن چیزی که در این تشرّف مهم بود این بود که این طلبه‌ی سیّد دیده بود که من مولا دارم و مولا هوای مرا دارد، او اینطور خواسته است. آیا از امام زمان ارواحنا فداه حکیم‌تر و کریم‌تر و علیم‌تر و داناتر و آگاه‌تر و تواناتر برای رشد من وجود دارد؟ نه ولله!

الآن هم او اینطور خواسته است.

اگر او اینطور خواسته است که از گرسنگی لذّت می‌برم، اگر او اینطور خواسته است که از فقر لذّت می‌برم.

از خدای متعال چه بخواهیم؟

آمدند و به امام صادق علیه السلام عرض کردند که فلان کس از اصحاب پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلّم گفته است که خدایا در راه اطاعت از خودت به من فقر بده و مرا آواره و در به در کن.

حضرت فرمود: ما این را نمی‌گوییم، ما می‌گوییم خدایا! اگر تو ما را آواره کنی ما آوارگی را دوست داریم، اگر ما را ساکن کنی، ما سکونت را دوست داریم، اگر درد بدهی درد را دوست داریم. چون تو أرحم الرّاحمین هستی، أحکم الحاکمین هستی. اگر شفاء بدهی شفاء را دوست داریم. اگر شفاء بدهی می‌فهمیم که به ما عنایت کردی، اگر درد بدهی می‌فهمیم که می‌خواهی ما را رشد بدهی. در هر صورت خودمان را در کنف حمایت تو می‌دانیم.

این توجّه به حضرت حجّت ارواحنا فداه مقوّم توحید ماست. ما ربّ الأرباب داریم.

اینکه شما می‌بینید هر بلایی بر سر اهل بیت سلام الله علیهم أجمعین می‌آید، زبان مبارکشان از حالت شکر و تشکّر خارج نمی‌شود، چون می‌دانند خدای متعال به آن‌ها غضب نکرده است، خدای متعال به آن‌ها مهربان‌ترین است، خدای متعال این را پسندیده است.

اگر قرار بود من با عقل خودم زندگی کنم، نیازی به امام نداشتم. اگر قرار بود من به تشخیص خودم عمل کنم که به ربّ الأرباب نیازی نداشتم، خودم رَبّ بودم!

ما هزار مرتبه فرعون را لعن می‌کنیم که می‌گفت «أَنَا رَبُّکُمُ الْأَعْلَی»،[9] او ادّعای ربوبیت داشت. پس من خودم نباید ادّعای ربوبیت داشته باشم، من چه کسی هستم؟ من کجای زندگی خود را می‌توانم درست کنم؟

روضه و توسّل به امام حسن مجتبی صلوات الله علیه

شب شهادت امام مجتبی صلوات الله علیه است، هیچ کسی در این عالم مانند سیّدالشّهداء صلوات الله علیه، کمر او از داغ برادر نشکسته است. یک مرتبه کوچکتر در کنار علقمه و یک مرتبه بزرگتر در مدینه.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه یک عمر خدمت کرد و خون خورد، به قول آن شاعر جوان عرب که «مَعتوق مَعتوق» نام دارد که گفت: به امام حسن علیه السلام سَم دادند و جگر او را پاره کردند ولی به دردهای او اضافه نکردند، جگر او چنان آتش گرفته بود که بیش از آن نمی‌شد. لذا سَم به بدن آسیب زد ولی بیش از آن نمی‌شد جگر امام حسن مجتبی صلوات الله علیه را بسوزانند.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه عمری با مغیره همشهری بود… معاویه لعنة الله علیه در یک مجلس خصوصی گفت هر کسی از هر طرف به حسن حمله کند، او را (نعوذبالله) ضایع کنید.

هر کدام حرفی زدند، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه جواب یک به یک آن‌ها را داد، به همه‌ی آن‌ها پاسخ تند هم داد، چون آن‌ها رؤسای کفّار بودند، مؤمن نبودند که حضرت به آن‌ها ترحّم کنند، کفّار و منافقین بودند، «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ»،[10] لذا حضرت با زبان مانند شمشیر به آن‌ها پاسخ دادند. عمروعاص گفت: دیگر جایی که حسن بن علی حضور داشته باشد من حاضر نمی‌شوم.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه به هر کدام از آن‌ها لایق خودشان جواب داد، اما وقتی نوبت مغیره شد فرمود: تو اصلاً حرف نزن، «أَنْتَ اَلَّذِي ضَرَبْتَ اُمِّی فَاطِمَةَ»،[11] آیا فکر کرده‌ای فراموش کرده‌ام که تو چطور مادرم را زدی؟ آیا فکر کرده‌ای فراموش کردم چطور خون پاشید؟ تو اصلاً حرف نزن و اسم اسلام نیاور، اسلام طاهرتر از آن است که به دهان ناپاکی مانند تو بیاید، تو اصلاً حرف نزن.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه مظلوم زندگی کرد، کسی تشکّر نمی‌کرد اما حضرت شب‌ها به درِ خانه‌ی فقرای بی‌معرفتِ مدینه که به حضرت محبّت نداشتند غذا می‌برد…

دوستان را کجا کنی محروم؟!… یا امام حسن! ما محبّان مادر شما هستیم… وقتی به یاد این موضوع می‌افتیم که چه بلایی بر سر شما آمده است آتش می‌گیریم، یا امام حسن! دست ما به بقیع نمی‌رسد، از کنار مضجع پسر شما عرض می‌کنیم «ضَیفُکَ بِبَابِک، مِسکِینُکَ بِبَابِک، عُبَیدُکَ بِفِنَائِک» بنده‌ی شما به درِ خانه‌ی شما آمده است، روسیاه هستم، فقیر هستم، خدای متعال آدرس شما را به ما داده است، نفرمود است که این‌ها یک مرتبه این کار را کرده‌اند، بلکه فرموده است «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا»،[12] این‌ها همیشه اطعام می‌کنند…

«اطعام می‌کنند» هم بدین معناست که هر کسی هر چیزی می‌خواهد این‌ها عطا می‌کنند، «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا»… یا امام حسن! من اسیر نفس خودم هستم، میهمان شما هستم، درِ خانه‌ی شما هستم… «أَمْ كَيْفَ تَطْرُدُ ظَمْآناً وَرَدَ إِلى حِيَاضِكَ شَارِباً»،[13] آیا می‌شود به سرای پُرآبِ شما بیاید و تشنه رها شود؟ «كَلاَّ وَ حِيَاضُكَ مُتْرَعَةٌ فِي ضَنْكِ اَلْمُحُولِ» چشمه‌های معرفت شما برای اینکه ما را درمان کند جوشان است، «وَ بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلطَّلَبِ وَ اَلْوُغُولِ» اصلاً درِ خانه‌ی شما برای توسّل کردنِ ماست…

یا امام حسن! ما دائماً درِ خانه‌ی شما هستیم، «وَ بَابُكَ مَفْتُوحٌ لِلطَّلَبِ وَ اَلْوُغُولِ»…

حضرت با یک جگر سوخته، با یک عمر خدمت… حضرت فقط چهل و هفت سال سن داشت و جوان بود، سَمِ آخر کاری کرد که بدن آب شده بود، چشم‌ها گود رفته بود، صورت مبارک زرد شده بود…

یا اباعبدالله! برای شما بمیرم…

به سیّدالشّهداء صلوات الله علیه خبر دادند که حال برادر شما خراب است و ایشان محتضر است…

یک مرتبه این دو برادر یک خاطره‌ی تلخ در مدینه دارند، به مسجد رفتند و برگشتند، مادر از دست رفته بود…

سیّدالشّهداء صلوات الله علیه دوان دوان به خانه‌ی امام حسن مجتبی صلوات الله علیه آمد، سرِ ایشان را به دامان گرفت، دید امام حسن مجتبی صلوات الله علیه گریه می‌کند، عرض کرد: حسن جان! اینطور گریه نکن، من نمی‌توانم تحمّل کنم.

امام حسن مجتبی صلوات الله علیه اول فرمود: حسین جان! قیامت سخت است…

خدایا! ما به تو پناه می‌بریم، مولای ما امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرموده است «لِهَوْلِ الْمُطَّلَعِ»،[14] ما چه بگوییم؟…

گریه‌ی سیّدالشّهداء صلوات الله علیه شدید شد… برادر! این جمله که برای تو نیست، تو یک عمر خدمت کرده‌ای، شش یا هفت سال داشتی که در مقابل چشم تو به مادر جسارت شد… سختی قیامت که برای تو نیست، تو سلطانِ قیامتی، همه چشم به شفاعت تو دارند…

گریه‌ی امام حسن علیه السلام قدری آرام شد، بعد دوباره شروع کرد به گریه کردن.

تحمّل این صحنه برای سیّدالشّهداء صلوات الله علیه سخت بود، برای همین عرض کرد: برای چه اینطور گریه می‌کنی؟ امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمود: «لِفِرَاقِ اَلْأَحِبَّةِ»… تو در حال تنها شدن هستی…

همینکه خواست گریه‌ی سیّدالشّهداء صلوات الله علیه شدّت بگیرد، امام حسن مجتبی صلوات الله علیه فرمود: «لَا یَوم کَیَومِکَ یَا أبَاعَبدِالله»… تو گریه نکن… الآن سر من بر دامان تو است، وقتی می‌خواهم از این دنیا بروم سر من بر آغوش توست، اما وقتی صورت تو در قتلگاه روی خاک قرار می‌گیرد…

[1]– سوره‌ مبارکه غافر، آیه 44.

[2]– سوره‌ مبارکه طه، آیات 25 تا 28.

[3]– الصّحيفة السّجّاديّة، ص 98.

[4] زیارتنامه امام عسکری علیه السلام

[5] الغيبة (للطوسی)، جلد ۱، صفحه ۱۶۷ (أَخْبَرَنِي جَمَاعَةٌ عَنْ أَبِي اَلْمُفَضَّلِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عُبَيْدِ اَللَّهِ بْنِ اَلْمُطَّلِبِ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَبُو اَلْحُسَيْنِ مُحَمَّدُ بْنُ بَحْرِ بْنِ سَهْلٍ اَلشَّيْبَانِيُّ اَلرُّهْنِيُّ قَالَ أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ اَلْحَارِثِ عَنْ سَعْدِ بْنِ اَلْمَنْصُورِ اَلْجَوَاشِنِيِّ قَالَ أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَلِيٍّ اَلْبُدَيْلِيُّ قَالَ أَخْبَرَنِي أَبِي عَنْ سَدِيرٍ اَلصَّيْرَفِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ أَنَا وَ اَلْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ وَ دَاوُدُ بْنُ كَثِيرٍ اَلرَّقِّيُّ وَ أَبُو بَصِيرٍ وَ أَبَانُ بْنُ تَغْلِبَ عَلَى مَوْلاَنَا اَلصَّادِقِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَرَأَيْنَاهُ جَالِساً عَلَى اَلتُّرَابِ وَ عَلَيْهِ مِسْحٌ خَيْبَرِيٌّ مِطْرَفٌ بِلاَ جَيْبٍ مُقَصَّرُ اَلْكُمَّيْنِ وَ هُوَ يَبْكِي بُكَاءَ اَلْوَالِهَةِ اَلثَّكْلَى ذَاتِ اَلْكَبِدِ اَلْحَرَّى قَدْ نَالَ اَلْحُزْنُ مِنْ وَجْنَتَيْهِ وَ شَاعَ اَلتَّغَيُّرُ فِي عَارِضَيْهِ وَ أَبْلَى اَلدَّمْعُ مَحْجِرَيْهِ وَ هُوَ يَقُولُ سَيِّدِي غَيْبَتُكَ نَفَتْ رُقَادِي وَ ضَيَّقَتْ عَلَيَّ مِهَادِي وَ اِبْتَزَّتْ مِنِّي رَاحَةَ فُؤَادِي سَيِّدِي غَيْبَتُكَ أَوْصَلَتْ مَصَائِبِي بِفَجَائِعِ اَلْأَبَدِ وَ فَقْدَ اَلْوَاحِدِ بَعْدَ اَلْوَاحِدِ بِفَنَاءِ اَلْجَمْعِ وَ اَلْعَدَدِ فَمَا أُحِسُّ بِدَمْعَةٍ تَرْقَأُ مِنْ عَيْنِي وَ أَنِينٍ يُفْشَا مِنْ صَدْرِي قَالَ سَدِيرٌ فَاسْتَطَارَتْ عُقُولُنَا وَلَهاً وَ تَصَدَّعَتْ قُلُوبُنَا جَزَعاً مِنْ ذَلِكَ اَلْخَطْبِ اَلْهَائِلِ وَ اَلْحَادِثِ اَلْغَائِلِ فَظَنَنَّا أَنَّهُ سَمَتَ لِمَكْرُوهِهِ قَارِعَةً أَوْ حَلَّتْ بِهِ مِنَ اَلدَّهْرِ بَائِقَةٌ فَقُلْنَا لاَ أَبْكَى اَللَّهُ عَيْنَيْكَ يَا اِبْنَ خَيْرِ اَلْوَرَى مِنْ أَيَّةِ حَادِثَةٍ تَسْتَذْرِفُ دَمْعَتَكَ وَ تَسْتَمْطِرُ عَبْرَتَكَ وَ أَيَّةُ حَالَةٍ حَتَمَتْ عَلَيْكَ هَذَا اَلْمَأْتَمَ قَالَ فَزَفَرَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ زَفْرَةً اِنْتَفَخَ مِنْهَا جَوْفُهُ وَ اِشْتَدَّ مِنْهَا خَوْفُهُ فَقَالَ وَيْكَمُ إِنِّي نَظَرْتُ صَبِيحَةَ هَذَا اَلْيَوْمِ فِي كِتَابِ اَلْجَفْرِ اَلْمُشْتَمِلِ عَلَى عِلْمِ اَلْبَلاَيَا وَ اَلْمَنَايَا وَ عِلْمِ مَا كَانَ وَ مَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ اَلَّذِي خَصَّ اَللَّهُ تَقَدَّسَ اِسْمُهُ بِهِ مُحَمَّداً وَ اَلْأَئِمَّةَ مِنْ بَعْدِهِ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ وَ تَأَمَّلْتُ فِيهِ مَوْلِدَ قَائِمِنَا عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ غَيْبَتَهُ وَ إِبْطَاءَهُ وَ طُولَ عُمُرِهِ وَ بَلْوَى اَلْمُؤْمِنِينَ مِنْ بَعْدِهِ فِي ذَلِكَ اَلزَّمَانِ وَ تَوَلُّدَ اَلشُّكُوكِ فِي قُلُوبِ اَلشِّيعَةِ مِنْ طُولِ غَيْبَتِهِ وَ اِرْتِدَادِ أَكْثَرِهِمْ عَنْ دِينِهِ وَ خَلْعِهِمْ رِبْقَةَ اَلْإِسْلاَمِ مِنْ أَعْنَاقِهِمُ اَلَّتِي قَالَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: وَ كُلَّ إِنسٰانٍ أَلْزَمْنٰاهُ طٰائِرَهُ فِي عُنُقِهِ  يَعْنِي اَلْوَلاَيَةَ فَأَخَذَتْنِي اَلرِّقَّةُ وَ اِسْتَوْلَتْ عَلَيَّ اَلْأَحْزَانُ فَقُلْنَا يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ كَرِّمْنَا وَ فَضِّلْنَا بِإِشْرَاكِكَ إِيَّانَا فِي بَعْضِ مَا أَنْتَ تَعْلَمُهُ مِنْ عِلْمِ ذَلِكَ قَالَ إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَدَارَ فِي اَلْقَائِمِ مِنَّا ثَلاَثَةً أَدَارَهَا لِثَلاَثَةٍ مِنَ اَلرُّسُلِ قَدَّرَ مَوْلِدَهُ تَقْدِيرَ مَوْلِدِ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ قَدَّرَ غَيْبَتَهُ تَقْدِيرَ غَيْبَةِ عِيسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ قَدَّرَ إِبْطَاءَهُ تَقْدِيرَ إِبْطَاءِ نُوحٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ جَعَلَ لَهُ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ عُمُرَ اَلْعَبْدِ اَلصَّالِحِ أَعْنِي اَلْخَضِرَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ دَلِيلاً عَلَى عُمُرِهِ فَقُلْنَا اِكْشِفْ لَنَا يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَنْ وُجُوهِ هَذِهِ اَلْمَعَانِي قَالَ أَمَّا مَوْلِدُ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَإِنَّ فِرْعَوْنَ لَمَّا وَقَفَ عَلَى أَنَّ زَوَالَ مُلْكِهِ عَلَى يَدِهِ أَمَرَ بِإِحْضَارِ اَلْكَهَنَةِ فَدَلُّوا عَلَى نَسَبِهِ وَ أَنَّهُ يَكُونُ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَلَمْ يَزَلْ يَأْمُرُ أَصْحَابَهُ بِشَقِّ بُطُونِ اَلْحَوَامِلِ مِنْ نِسَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ حَتَّى قَتَلَ فِي طَلَبِهِ نَيِّفاً وَ عشرون [عِشْرِينَ] أَلْفَ مَوْلُودٍ وَ تَعَذَّرَ عَلَيْهِ اَلْوُصُولُ إِلَى قَتْلِ مُوسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ بِحِفْظِ اَللَّهِ تَعَالَى إِيَّاهُ كَذَلِكَ بَنُو أُمَيَّةَ وَ بَنُو اَلْعَبَّاسِ لَمَّا أَنْ وَقَفُوا عَلَى أَنَّ بِهِ زَوَالَ مَمْلَكَةِ- اَلْأُمَرَاءِ وَ اَلْجَبَابِرَةِ مِنْهُمْ عَلَى يَدَيِ اَلْقَائِمِ مِنَّا نَاصَبُونَا لِلْعَدَاوَةِ وَ وَضَعُوا سُيُوفَهُمْ فِي قَتْلِ أَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ إِبَادَةِ نَسْلِهِ طَمَعاً مِنْهُمْ فِي اَلْوُصُولِ إِلَى قَتْلِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَأَبَى اَللَّهُ أَنْ يَكْشِفَ أَمْرَهُ لِوَاحِدٍ مِنَ اَلظَّلَمَةِ إِلاّٰ أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ  … وَ لَوْ كَرِهَ اَلْمُشْرِكُونَ  وَ أَمَّا غَيْبَةُ عِيسَى عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَإِنَّ اَلْيَهُودَ وَ اَلنَّصَارَى اِتَّفَقَتْ عَلَى أَنَّهُ قُتِلَ فَكَذَّبَهُمُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِقَوْلِهِ: وَ مٰا قَتَلُوهُ وَ مٰا صَلَبُوهُ وَ لٰكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ  كَذَلِكَ غَيْبَةُ اَلْقَائِمِ فَإِنَّ اَلْأُمَّةَ سَتُنْكِرُهَا لِطُولِهَا فَمِنْ قَائِلٍ يَقُولُ إِنَّهُ لَمْ يُولَدْ وَ قَائِلٍ يَفْتَرِي بِقَوْلِهِ إِنَّهُ وُلِدَ وَ مَاتَ وَ قَائِلٍ يَكْفُرُ بِقَوْلِهِ إِنَّ حَادِيَ عَشَرَنَا كَانَ عَقِيماً وَ قَائِلٍ يَمْرُقُ بِقَوْلِهِ إِنَّهُ يَتَعَدَّى إِلَى ثَالِثَ عَشَرَ فَصَاعِداً وَ قَائِلٍ يَعْصِي اَللَّهَ بِدَعْوَاهُ أَنَّ رُوحَ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ يَنْطِقُ فِي هَيْكَلِ غَيْرِهِ وَ أَمَّا إِبْطَاءُ نُوحٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَإِنَّهُ لَمَّا اِسْتَنْزَلَ اَلْعُقُوبَةَ مِنَ اَلسَّمَاءِ بَعَثَ اَللَّهُ إِلَيْهِ جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَعَهُ سَبْعُ نَوَيَاتٍ فَقَالَ يَا نَبِيَّ اَللَّهِ إِنَّ اَللَّهَ جَلَّ اِسْمُهُ يَقُولُ لَكَ إِنَّ هَؤُلاَءِ خَلاَئِقِي وَ عِبَادِي لَسْتُ أُبِيدُهُمْ بِصَاعِقَةٍ مِنْ صَوَاعِقِي إِلاَّ بَعْدَ تَأْكِيدِ اَلدَّعْوَةِ وَ إِلْزَامِ اَلْحُجَّةِ فَعَاوِدِ اِجْتِهَادَكَ فِي اَلدَّعْوَةِ لِقَوْمِكَ فَإِنِّي مُثِيبُكَ عَلَيْهِ وَ اِغْرِسْ هَذَا اَلنَّوَى فَإِنَّ لَكَ فِي نَبَاتِهَا وَ بُلُوغِهَا وَ إِدْرَاكِهَا إِذَا أَثْمَرَتْ اَلْفَرَجَ وَ اَلْخَلاَصَ وَ بَشِّرْ بِذَلِكَ مَنْ تَبِعَكَ مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ فَلَمَّا نَبَتَتِ اَلْأَشْجَارُ وَ تَأَزَّرَتْ وَ تَسَوَّقَتْ وَ أَغْصَنَتْ وَ زَهَا اَلثَّمَرُ عَلَيْهَا بَعْدَ زَمَانٍ طَوِيلٍ اُسْتُنْجِزَ مِنَ اَللَّهِ اَلْعِدَةُ فَأَمَرَهُ اَللَّهُ تَعَالَى أَنْ يَغْرِسَ مِنْ نَوَى تِلْكَ اَلْأَشْجَارِ وَ يُعَاوِدَ اَلصَّبْرَ وَ اَلاِجْتِهَادَ وَ يُؤَكِّدَ اَلْحُجَّةَ عَلَى قَوْمِهِ فَأَخْبَرَ بِذَلِكَ اَلطَّوَائِفَ اَلَّتِي آمَنَتْ بِهِ فَارْتَدَّ مِنْهُمْ ثَلاَثُمِائَةِ رَجُلٍ وَ قَالُوا لَوْ كَانَ مَا يَدَّعِيهِ نُوحٌ حَقّاً لَمَا وَقَعَ فِي عِدَتِهِ خُلْفٌ ثُمَّ إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى لَمْ يَزَلْ يَأْمُرُهُ عِنْدَ إِدْرَاكِهَا كُلَّ مَرَّةٍ أَنْ يَغْرِسَ تَارَةً بَعْدَ أُخْرَى إِلَى أَنْ غَرَسَهَا سَبْعَ مَرَّاتٍ وَ مَا زَالَتْ تِلْكَ اَلطَّوَائِفُ مِنَ اَلْمُؤْمِنِينَ تَرْتَدُّ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ بَعْدَ طَائِفَةٍ إِلَى أَنْ عَادُوا إِلَى نَيِّفٍ وَ سَبْعِينَ رَجُلاً فَأَوْحَى اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عِنْدَ ذَلِكَ إِلَيْهِ وَ قَالَ اَلْآنَ أَسْفَرَ اَلصُّبْحُ عَنِ اَللَّيْلِ لِعَيْنِكَ حِينَ صَرَحَ اَلْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ وَ صَفَا اَلْأَمْرُ لِلْإِيمَانِ مِنَ اَلْكَدَرِ بِارْتِدَادِ كُلِّ مَنْ كَانَتْ طِينَتُهُ خَبِيثَةً فَلَوْ أَنِّي أَهْلَكْتُ اَلْكُفَّارَ وَ أَبْقَيْتُ مَنِ اِرْتَدَّ مِنَ اَلطَّوَائِفِ اَلَّتِي كَانَتْ آمَنَتْ بِكَ لَمَا كُنْتُ صَدَّقْتُ وَعْدِيَ اَلسَّابِقَ لِلْمُؤْمِنِينَ اَلَّذِينَ أَخْلَصُوا لِيَ اَلتَّوْحِيدَ مِنْ قَوْمِكَ وَ اِعْتَصَمُوا بِحَبْلِ نُبُوَّتِكَ بِأَنْ أَسْتَخْلِفَهُمْ فِي اَلْأَرْضِ وَ أُمَكِّنَ لَهُمْ دِينَهُمْ وَ أُبَدِّلَ خَوْفَهُمْ بِالْأَمْنِ لِكَيْ تَخْلُصَ اَلْعِبَادَةُ لِي بِذَهَابِ اَلشَّكِّ مِنْ قُلُوبِهِمْ وَ كَيْفَ يَكُونُ اَلاِسْتِخْلاَفُ وَ اَلتَّمْكِينُ وَ بَدَلُ اَلْخَوْفِ بِالْأَمْنِ مِنِّي لَهُمْ مَعَ مَا كُنْتُ أَعْلَمُ مِنْ ضَعْفِ يَقِينِ اَلَّذِينَ اِرْتَدُّوا وَ خُبْثِ طِينَتِهِمْ وَ سُوءِ سَرَائِرِهِمُ اَلَّتِي كَانَتْ نَتَائِجَ اَلنِّفَاقِ وَ سُنُوخِ اَلضَّلاَلَةِ فَلَوْ أَنَّهُمْ تَنَسَّمُوا مِنَ اَلْمُلْكِ اَلَّذِي أُوتِيَ اَلْمُؤْمِنُونَ وَقْتَ اَلاِسْتِخْلاَفِ إِذَا هَلَكَتْ أَعْدَاؤُهُمْ لَنَشَقُوا رَوَائِحَ صِفَاتِهِ وَ لاَسْتَحْكَمَ سَرَائِرُ نِفَاقِهِمْ وَ تَأَبَّدَ خَبَالُ ضَلاَلَةِ قُلُوبِهِمْ وَ لَكَاشَفُوا إِخْوَانَهُمْ بِالْعَدَاوَةِ وَ حَارَبُوهُمْ عَلَى طَلَبِ اَلرِّئَاسَةِ وَ اَلتَّفَرُّدِ بِالْأَمْرِ وَ اَلنَّهْيِ عَلَيْهِمْ وَ كَيْفَ يَكُونُ اَلتَّمْكِينُ فِي اَلدِّينِ وَ اِنْتِشَارُ اَلْأَمْرِ فِي اَلْمُؤْمِنِينَ مَعَ إِثَارَةِ اَلْفِتَنِ وَ إِيقَاعِ اَلْحُرُوبِ كُلاَّ وَ اِصْنَعِ اَلْفُلْكَ بِأَعْيُنِنٰا وَ وَحْيِنٰا  قَالَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ كَذَلِكَ اَلْقَائِمُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَإِنَّهُ تَمْتَدُّ غَيْبَتُهُ لِيَصْرَحَ اَلْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ وَ يَصْفُوَ اَلْإِيمَانُ مِنَ اَلْكَدَرِ بِارْتِدَادِ كُلِّ مَنْ كَانَتْ طِينَتُهُ خَبِيثَةً مِنَ اَلشِّيعَةِ اَلَّذِينَ يُخْشَى عَلَيْهِمُ اَلنِّفَاقُ إِذَا أَحَسُّوا بِالاِسْتِخْلاَفِ وَ اَلتَّمْكِينِ وَ اَلْأَمْنِ اَلْمُنْتَشِرِ فِي عَهْدِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ اَلْمُفَضَّلُ فَقُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ فَإِنَّ اَلنَّوَاصِبَ تَزْعُمُ أَنَّ هَذِهِ اَلْآيَةَ أُنْزِلَتْ فِي أَبِي بَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمَانَ وَ عَلِيٍّ فَقَالَ لاَ هَدَى اَللَّهُ قُلُوبَ اَلنَّاصِبَةِ مَتَى كَانَ اَلدِّينُ اَلَّذِي اِرْتَضَاهُ اَللَّهُ وَ رَسُولُهُ مُتَمَكِّناً بِانْتِشَارِ اَلْأَمْنِ فِي اَلْأُمَّةِ وَ ذَهَابِ اَلْخَوْفِ مِنْ قُلُوبِهَا وَ اِرْتِفَاعِ اَلشَّكِّ مِنْ صُدُورِهَا فِي عَهْدِ وَاحِدٍ مِنْ هَؤُلاَءِ أَوْ فِي عَهْدِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَعَ اِرْتِدَادِ اَلْمُسْلِمِينَ وَ اَلْفِتَنِ اَلَّتِي كَانَتْ تَثُورُ فِي أَيَّامِهِمْ وَ اَلْحُرُوبِ وَ اَلْفِتَنِ اَلَّتِي كَانَتْ تَشُبُّ بَيْنَ اَلْكُفَّارِ وَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ تَلاَ اَلصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلاَمُ هَذِهِ اَلْآيَةَ مَثَلاً لِإِبْطَاءِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ حَتّٰى إِذَا اِسْتَيْأَسَ اَلرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ كُذِبُوا جٰاءَهُمْ نَصْرُنٰا  اَلْآيَةَ وَ أَمَّا اَلْعَبْدُ اَلصَّالِحُ أَعْنِي اَلْخَضِرَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَإِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى مَا طَوَّلَ عُمُرَهُ لِنُبُوَّةٍ قَرَّرَهَا لَهُ وَ لاَ لِكِتَابٍ نَزَّلَ عَلَيْهِ وَ لاَ لِشَرِيعَةٍ يَنْسِخُ بِهَا شَرِيعَةَ مَنْ كَانَ قَبْلَهُ مِنَ اَلْأَنْبِيَاءِ عَلَيْهِمُ السَّلاَمُ وَ لاَ لِإِمَامَةٍ يُلْزِمُ عِبَادَهُ اَلاِقْتِدَاءَ بِهَا وَ لاَ لِطَاعَةٍ يَفْرِضُهَا بَلَى إِنَّ اَللَّهَ تَعَالَى لَمَّا كَانَ فِي سَابِقِ عِلْمِهِ أَنْ يُقَدِّرَ مِنْ عُمُرِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فِي أَيَّامِ غَيْبَتِهِ مَا يُقَدِّرُهُ وَ عَلِمَ مَا يَكُونُ مِنْ إِنْكَارِ عِبَادِهِ بِمِقْدَارِ ذَلِكَ اَلْعُمُرِ فِي اَلطُّولِ طُولِ عُمُرِ اَلْعَبْدِ اَلصَّالِحِ مِنْ غَيْرِ سَبَبٍ أَوْجَبَ ذَلِكَ إِلاَّ لِعِلَّةِ اَلاِسْتِدْلاَلِ بِهِ عَلَى عُمُرِ اَلْقَائِمِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ لِيَقْطَعَ بِذَلِكَ حُجَّةَ اَلْمُعَانِدِينَ لِئَلاّٰ يَكُونَ لِلنّٰاسِ عَلَى اَللّٰهِ حُجَّةٌ)

[6] الوافي، جلد ۲، صفحه ۳۹۵ (وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ سَعْدٍ اَلْأَشْعَرِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبِي مُحَمَّدٍ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ وَ أَنَا أُرِيدُ أَنْ أَسْأَلَهُ عَنِ اَلْخَلَفِ مِنْ بَعْدِهِ فَقَالَ لِي مُبْتَدِئاً يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ إِنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يُخْلِ اَلْأَرْضَ مُنْذُ خَلَقَ آدَمَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ لاَ يُخْلِيهَا إِلَى أَنْ تَقُومَ اَلسَّاعَةُ مِنْ حُجَّةِ اَللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ بِهِ يَدْفَعُ اَلْبَلاَءَ عَنْ أَهْلِ اَلْأَرْضِ وَ بِهِ يُنَزِّلُ اَلْغَيْثَ وَ بِهِ يُخْرِجُ بَرَكَاتِ اَلْأَرْضِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ فَمَنِ اَلْإِمَامُ وَ اَلْخَلِيفَةُ بَعْدَكَ فَنَهَضَ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ مُسْرِعاً فَدَخَلَ اَلْبَيْتَ ثُمَّ خَرَجَ وَ عَلَى عَاتِقِهِ غُلاَمٌ كَأَنَّ وَجْهَهُ اَلْقَمَرُ لَيْلَةَ اَلْبَدْرِ مِنْ أَبْنَاءِ ثَّلاَثِ سِنِينَ فَقَالَ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ لَوْ لاَ كَرَامَتُكَ عَلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عَلَى حُجَجِهِ مَا عَرَضْتُ عَلَيْكَ اِبْنِي هَذَا إِنَّهُ سَمِيُّ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ كَنِيُّهُ اَلَّذِي يَمْلَأُ اَلْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلاً كَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً – يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ مَثَلُهُ فِي هَذِهِ اَلْأُمَّةِ مَثَلُ اَلْخَضِرِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ مَثَلُهُ مَثَلُ ذِي اَلْقَرْنَيْنِ وَ اَللَّهِ لَيَغِيبَنَّ غَيْبَةً لاَ يَنْجُو مِنَ اَلْهَلْكَةِ فِيهَا إِلاَّ مَنْ ثَبَّتَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى اَلْقَوْلِ بِإِمَامَتِهِ وَ وَفَّقَهُ لِلدُّعَاءِ بِتَعْجِيلِ فَرَجِهِ قَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ فَقُلْتُ لَهُ يَا مَوْلاَيَ فَهَلْ مِنْ عَلاَمَةٍ يَطْمَئِنُّ إِلَيْهَا قَلْبِي فَنَطَقَ اَلْغُلاَمُ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِ – بِلِسَانٍ عَرَبِيٍّ فَصِيحٍ فَقَالَ أَنَا بَقِيَّةُ اَللَّهِ فِي أَرْضِهِ وَ اَلْمُنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِهِ – وَ لاَ تَطْلُبْ أَثَراً بَعْدَ عَيْنٍ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ قَالَ أَحْمَدُ بْنُ إِسْحَاقَ فَخَرَجْتُ مَسْرُوراً فَرِحاً فَلَمَّا كَانَ مِنَ اَلْغَدِ عُدْتُ إِلَيْهِ فَقُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ لَقَدْ عَظُمَ سُرُورِي بِمَا مَنَنْتَ عَلَيَّ فَمَا اَلسُّنَّةُ اَلْجَارِيَةُ فِيهِ مِنْ اَلْخَضِرِ وَ ذِي اَلْقَرْنَيْنِ قَالَ طُولُ اَلْغَيْبَةِ يَا أَحْمَدُ قُلْتُ يَا بْنَ رَسُولِ اَللَّهِ فَإِنَّ غَيْبَتَهُ لَتَطُولُ قَالَ إِي وَ رَبِّي حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا اَلْأَمْرِ أَكْثَرُ اَلْقَائِلِينَ بِهِ فَلاَ يَبْقَى إِلاَّ مَنْ أَخَذَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَهْدَهُ لِوَلاَيَتِنَا وَ كَتَبَ فِي قَلْبِهِ اَلْإِيمَانَ وَ أَيَّدَهُ بِرُوحٍ مِنْهُ يَا أَحْمَدَ بْنَ إِسْحَاقَ هَذَا أَمْرٌ مِنْ أَمْرِ اَللَّهِ وَ سِرٌّ مِنْ سِرِّ اَللَّهِ وَ غَيْبٌ مِنْ غَيْبِ اَللَّهِ فَخُذْ مَا آتَيْتُكَ وَ اُكْتُمْهُ وَ كُنْ مِنَ اَلشَّاكِرِينَ تَكُنْ مَعَنَا غَداً فِي عِلِّيِّينَ.)

[7] الکافي، جلد ۱، صفحه ۱۹۸ (أَبُو مُحَمَّدٍ اَلْقَاسِمُ بْنُ اَلْعَلاَءِ رَحِمَهُ اَللَّهُ رَفَعَهُ عَنْ عَبْدِ اَلْعَزِيزِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: كُنَّا مَعَ اَلرِّضَا عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ بِمَرْوَ فَاجْتَمَعْنَا فِي اَلْجَامِعِ يَوْمَ اَلْجُمُعَةِ فِي بَدْءِ مَقْدَمِنَا فَأَدَارُوا أَمْرَ اَلْإِمَامَةِ وَ ذَكَرُوا كَثْرَةَ اِخْتِلاَفِ اَلنَّاسِ فِيهَا فَدَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ فَأَعْلَمْتُهُ خَوْضَ اَلنَّاسِ فِيهِ فَتَبَسَّمَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ ثُمَّ قَالَ يَا عَبْدَ اَلْعَزِيزِ جَهِلَ اَلْقَوْمُ وَ خُدِعُوا عَنْ آرَائِهِمْ إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يَقْبِضْ نَبِيَّهُ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ اَلدِّينَ وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ اَلْقُرْآنَ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْءٍ بَيَّنَ فِيهِ اَلْحَلاَلَ وَ اَلْحَرَامَ وَ اَلْحُدُودَ وَ اَلْأَحْكَامَ وَ جَمِيعَ مَا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ اَلنَّاسُ كَمَلاً فَقَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: «مٰا فَرَّطْنٰا فِي اَلْكِتٰابِ مِنْ شَيْءٍ »  وَ أَنْزَلَ فِي حَجَّةِ اَلْوَدَاعِ وَ هِيَ آخِرُ عُمُرِهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ «اَلْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ لَكُمُ اَلْإِسْلاٰمَ دِيناً »  وَ أَمْرُ اَلْإِمَامَةِ مِنْ تَمَامِ اَلدِّينِ وَ لَمْ يَمْضِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَتَّى بَيَّنَ لِأُمَّتِهِ مَعَالِمَ دِينِهِمْ وَ أَوْضَحَ لَهُمْ سَبِيلَهُمْ وَ تَرَكَهُمْ عَلَى قَصْدِ سَبِيلِ اَلْحَقِّ وَ أَقَامَ لَهُمْ عَلِيّاً عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ عَلَماً وَ إِمَاماً وَ مَا تَرَكَ لَهُمْ شَيْئاً يَحْتَاجُ إِلَيْهِ اَلْأُمَّةُ إِلاَّ بَيَّنَهُ فَمَنْ زَعَمَ أَنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَمْ يُكْمِلْ دِينَهُ فَقَدْ رَدَّ كِتَابَ اَللَّهِ وَ مَنْ رَدَّ كِتَابَ اَللَّهِ فَهُوَ كَافِرٌ بِهِ هَلْ يَعْرِفُونَ قَدْرَ اَلْإِمَامَةِ وَ مَحَلَّهَا مِنَ اَلْأُمَّةِ فَيَجُوزَ فِيهَا اِخْتِيَارُهُمْ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ أَجَلُّ قَدْراً وَ أَعْظَمُ شَأْناً وَ أَعْلَى مَكَاناً وَ أَمْنَعُ جَانِباً وَ أَبْعَدُ غَوْراً مِنْ أَنْ يَبْلُغَهَا اَلنَّاسُ بِعُقُولِهِمْ أَوْ يَنَالُوهَا بِآرَائِهِمْ أَوْ يُقِيمُوا إِمَاماً بِاخْتِيَارِهِمْ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ خَصَّ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهَا إِبْرَاهِيمَ اَلْخَلِيلَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ بَعْدَ اَلنُّبُوَّةِ وَ اَلْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً وَ فَضِيلَةً شَرَّفَهُ بِهَا وَ أَشَادَ بِهَا ذِكْرَهُ فَقَالَ «إِنِّي جٰاعِلُكَ لِلنّٰاسِ إِمٰاماً »  فَقَالَ اَلْخَلِيلُ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ سُرُوراً بِهَا «وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي»  قَالَ اَللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «لاٰ يَنٰالُ عَهْدِي اَلظّٰالِمِينَ»  فَأَبْطَلَتْ هَذِهِ اَلْآيَةُ إِمَامَةَ كُلِّ ظَالِمٍ إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ وَ صَارَتْ فِي اَلصَّفْوَةِ ثُمَّ أَكْرَمَهُ اَللَّهُ تَعَالَى بِأَنْ جَعَلَهَا فِي ذُرِّيَّتِهِ أَهْلِ اَلصَّفْوَةِ وَ اَلطَّهَارَةِ فَقَالَ «وَ وَهَبْنٰا لَهُ إِسْحٰاقَ وَ يَعْقُوبَ نٰافِلَةً وَ كُلاًّ جَعَلْنٰا صٰالِحِينَ. `وَ جَعَلْنٰاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنٰا وَ أَوْحَيْنٰا إِلَيْهِمْ فِعْلَ اَلْخَيْرٰاتِ وَ إِقٰامَ اَلصَّلاٰةِ وَ إِيتٰاءَ اَلزَّكٰاةِ وَ كٰانُوا لَنٰا عٰابِدِينَ »  فَلَمْ تَزَلْ فِي ذُرِّيَّتِهِ يَرِثُهَا بَعْضٌ عَنْ بَعْضٍ قَرْناً فَقَرْناً حَتَّى وَرَّثَهَا اَللَّهُ تَعَالَى اَلنَّبِيَّ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ جَلَّ وَ تَعَالَى: «إِنَّ أَوْلَى اَلنّٰاسِ بِإِبْرٰاهِيمَ لَلَّذِينَ اِتَّبَعُوهُ وَ هٰذَا اَلنَّبِيُّ وَ اَلَّذِينَ آمَنُوا وَ اَللّٰهُ وَلِيُّ اَلْمُؤْمِنِينَ »  فَكَانَتْ لَهُ خَاصَّةً فَقَلَّدَهَا صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلِيّاً عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ بِأَمْرِ اَللَّهِ تَعَالَى عَلَى رَسْمِ مَا فَرَضَ اَللَّهُ فَصَارَتْ فِي ذُرِّيَّتِهِ اَلْأَصْفِيَاءِ اَلَّذِينَ آتَاهُمُ اَللَّهُ اَلْعِلْمَ وَ اَلْإِيمَانَ بِقَوْلِهِ تَعَالَى: «وَ قٰالَ اَلَّذِينَ أُوتُوا اَلْعِلْمَ وَ اَلْإِيمٰانَ لَقَدْ لَبِثْتُمْ فِي كِتٰابِ اَللّٰهِ إِلىٰ يَوْمِ اَلْبَعْثِ »  فَهِيَ فِي وُلْدِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ خَاصَّةً إِلَى يَوْمِ اَلْقِيَامَةِ إِذْ لاَ نَبِيَّ بَعْدَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَمِنْ أَيْنَ يَخْتَارُ هَؤُلاَءِ اَلْجُهَّالُ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ هِيَ مَنْزِلَةُ اَلْأَنْبِيَاءِ وَ إِرْثُ اَلْأَوْصِيَاءِ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ خِلاَفَةُ اَللَّهِ وَ خِلاَفَةُ اَلرَّسُولِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مَقَامُ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ وَ مِيرَاثُ اَلْحَسَنِ وَ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ زِمَامُ اَلدِّينِ وَ نِظَامُ اَلْمُسْلِمِينَ وَ صَلاَحُ اَلدُّنْيَا وَ عِزُّ اَلْمُؤْمِنِينَ إِنَّ اَلْإِمَامَةَ أُسُّ اَلْإِسْلاَمِ اَلنَّامِي وَ فَرْعُهُ اَلسَّامِي بِالْإِمَامِ تَمَامُ اَلصَّلاَةِ وَ اَلزَّكَاةِ وَ اَلصِّيَامِ وَ اَلْحَجِّ وَ اَلْجِهَادِ وَ تَوْفِيرُ اَلْفَيْءِ وَ اَلصَّدَقَاتِ وَ إِمْضَاءُ اَلْحُدُودِ وَ اَلْأَحْكَامِ وَ مَنْعُ اَلثُّغُورِ وَ اَلْأَطْرَافِ اَلْإِمَامُ يُحِلُّ حَلاَلَ اَللَّهِ وَ يُحَرِّمُ حَرَامَ اَللَّهِ وَ يُقِيمُ حُدُودَ اَللَّهِ وَ يَذُبُّ عَنْ دِينِ اَللَّهِ وَ يَدْعُو إِلَى سَبِيلِ رَبِّهِ «بِالْحِكْمَةِ وَ اَلْمَوْعِظَةِ اَلْحَسَنَةِ»  وَ اَلْحُجَّةِ اَلْبَالِغَةِ اَلْإِمَامُ كَالشَّمْسِ اَلطَّالِعَةِ اَلْمُجَلِّلَةِ بِنُورِهَا لِلْعَالَمِ وَ هِيَ فِي اَلْأُفُقِ بِحَيْثُ لاَ تَنَالُهَا اَلْأَيْدِي وَ اَلْأَبْصَارُ اَلْإِمَامُ اَلْبَدْرُ اَلْمُنِيرُ وَ اَلسِّرَاجُ اَلزَّاهِرُ وَ اَلنُّورُ اَلسَّاطِعُ وَ اَلنَّجْمُ اَلْهَادِي فِي غَيَاهِبِ اَلدُّجَى وَ أَجْوَازِ اَلْبُلْدَانِ وَ اَلْقِفَارِ وَ لُجَجِ اَلْبِحَارِ اَلْإِمَامُ اَلْمَاءُ اَلْعَذْبُ عَلَى اَلظَّمَإِ وَ اَلدَّالُّ عَلَى اَلْهُدَى وَ اَلْمُنْجِي مِنَ اَلرَّدَى اَلْإِمَامُ اَلنَّارُ عَلَى اَلْيَفَاعِ اَلْحَارُّ لِمَنِ اِصْطَلَى بِهِ وَ اَلدَّلِيلُ فِي اَلْمَهَالِكِ مَنْ فَارَقَهُ فَهَالِكٌ اَلْإِمَامُ اَلسَّحَابُ اَلْمَاطِرُ وَ اَلْغَيْثُ اَلْهَاطِلُ وَ اَلشَّمْسُ اَلْمُضِيئَةُ وَ اَلسَّمَاءُ اَلظَّلِيلَةُ وَ اَلْأَرْضُ اَلْبَسِيطَةُ وَ اَلْعَيْنُ اَلْغَزِيرَةُ وَ اَلْغَدِيرُ وَ اَلرَّوْضَةُ اَلْإِمَامُ اَلْأَنِيسُ اَلرَّفِيقُ وَ اَلْوَالِدُ اَلشَّفِيقُ وَ اَلْأَخُ اَلشَّقِيقُ وَ اَلْأُمُّ اَلْبَرَّةُ بِالْوَلَدِ اَلصَّغِيرِ وَ مَفْزَعُ اَلْعِبَادِ فِي اَلدَّاهِيَةِ اَلنَّآدِ اَلْإِمَامُ أَمِينُ اَللَّهِ فِي خَلْقِهِ وَ حُجَّتُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ خَلِيفَتُهُ فِي بِلاَدِهِ وَ اَلدَّاعِي إِلَى اَللَّهِ وَ اَلذَّابُّ عَنْ حُرَمِ اَللَّهِ اَلْإِمَامُ اَلْمُطَهَّرُ مِنَ اَلذُّنُوبِ وَ اَلْمُبَرَّأُ عَنِ اَلْعُيُوبِ اَلْمَخْصُوصُ بِالْعِلْمِ اَلْمَوْسُومُ بِالْحِلْمِ نِظَامُ اَلدِّينِ وَ عِزُّ اَلْمُسْلِمِينَ وَ غَيْظُ اَلْمُنَافِقِينَ وَ بَوَارُ اَلْكَافِرِينَ اَلْإِمَامُ وَاحِدُ دَهْرِهِ لاَ يُدَانِيهِ أَحَدٌ وَ لاَ يُعَادِلُهُ عَالِمٌ وَ لاَ يُوجَدُ مِنْهُ بَدَلٌ وَ لاَ لَهُ مِثْلٌ وَ لاَ نَظِيرٌ مَخْصُوصٌ بِالْفَضْلِ كُلِّهِ مِنْ غَيْرِ طَلَبٍ مِنْهُ لَهُ وَ لاَ اِكْتِسَابٍ بَلِ اِخْتِصَاصٌ مِنَ اَلْمُفْضِلِ اَلْوَهَّابِ فَمَنْ ذَا اَلَّذِي يَبْلُغُ مَعْرِفَةَ اَلْإِمَامِ أَوْ يُمْكِنُهُ اِخْتِيَارُهُ هَيْهَاتَ هَيْهَاتَ ضَلَّتِ اَلْعُقُولُ وَ تَاهَتِ اَلْحُلُومُ وَ حَارَتِ اَلْأَلْبَابُ وَ خَسَأَتِ اَلْعُيُونُ وَ تَصَاغَرَتِ اَلْعُظَمَاءُ وَ تَحَيَّرَتِ اَلْحُكَمَاءُ وَ تَقَاصَرَتِ اَلْحُلَمَاءُ وَ حَصِرَتِ اَلْخُطَبَاءُ وَ جَهِلَتِ اَلْأَلِبَّاءُ وَ كَلَّتِ اَلشُّعَرَاءُ وَ عَجَزَتِ اَلْأُدَبَاءُ وَ عَيِيَتِ اَلْبُلَغَاءُ عَنْ وَصْفِ شَأْنٍ مِنْ شَأْنِهِ أَوْ فَضِيلَةٍ مِنْ فَضَائِلِهِ وَ أَقَرَّتْ بِالْعَجْزِ وَ اَلتَّقْصِيرِ وَ كَيْفَ يُوصَفُ بِكُلِّهِ أَوْ يُنْعَتُ بِكُنْهِهِ أَوْ يُفْهَمُ شَيْءٌ مِنْ أَمْرِهِ أَوْ يُوجَدُ مَنْ يَقُومُ مَقَامَهُ وَ يُغْنِي غِنَاهُ لاَ كَيْفَ وَ أَنَّى وَ هُوَ بِحَيْثُ اَلنَّجْمُ مِنْ يَدِ اَلْمُتَنَاوِلِينَ وَ وَصْفِ اَلْوَاصِفِينَ فَأَيْنَ اَلاِخْتِيَارُ مِنْ هَذَا وَ أَيْنَ اَلْعُقُولُ عَنْ هَذَا وَ أَيْنَ يُوجَدُ مِثْلُ هَذَا أَ تَظُنُّونَ أَنَّ ذَلِكَ يُوجَدُ فِي غَيْرِ آلِ اَلرَّسُولِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كَذَبَتْهُمْ وَ اَللَّهِ أَنْفُسُهُمْ وَ مَنَّتْهُمُ اَلْأَبَاطِيلَ فَارْتَقَوْا مُرْتَقًى صَعْباً دَحْضاً تَزِلُّ عَنْهُ إِلَى اَلْحَضِيضِ أَقْدَامُهُمْ رَامُوا إِقَامَةَ اَلْإِمَامِ بِعُقُولٍ حَائِرَةٍ بَائِرَةٍ نَاقِصَةٍ وَ آرَاءٍ مُضِلَّةٍ فَلَمْ يَزْدَادُوا مِنْهُ إِلاَّ بُعْداً «قٰاتَلَهُمُ اَللّٰهُ أَنّٰى يُؤْفَكُونَ »  وَ لَقَدْ رَامُوا صَعْباً وَ قَالُوا إِفْكاً وَ «ضَلُّوا ضَلاٰلاً بَعِيداً»  وَ وَقَعُوا فِي اَلْحَيْرَةِ إِذْ تَرَكُوا اَلْإِمَامَ عَنْ بَصِيرَةٍ «وَ زَيَّنَ لَهُمُ اَلشَّيْطٰانُ أَعْمٰالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ اَلسَّبِيلِ وَ كٰانُوا مُسْتَبْصِرِينَ»  رَغِبُوا عَنِ اِخْتِيَارِ اَللَّهِ وَ اِخْتِيَارِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ إِلَى اِخْتِيَارِهِمْ وَ اَلْقُرْآنُ يُنَادِيهِمْ «وَ رَبُّكَ يَخْلُقُ مٰا يَشٰاءُ وَ يَخْتٰارُ مٰا كٰانَ لَهُمُ اَلْخِيَرَةُ سُبْحٰانَ اَللّٰهِ وَ تَعٰالىٰ عَمّٰا يُشْرِكُونَ »  وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ «وَ مٰا كٰانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لاٰ مُؤْمِنَةٍ إِذٰا قَضَى اَللّٰهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَكُونَ لَهُمُ اَلْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ »  اَلْآيَةَ وَ قَالَ: «مٰا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ `أَمْ لَكُمْ كِتٰابٌ فِيهِ تَدْرُسُونَ `إِنَّ لَكُمْ فِيهِ لَمٰا تَخَيَّرُونَ `أَمْ لَكُمْ أَيْمٰانٌ عَلَيْنٰا بٰالِغَةٌ إِلىٰ يَوْمِ اَلْقِيٰامَةِ إِنَّ لَكُمْ لَمٰا تَحْكُمُونَ `سَلْهُمْ أَيُّهُمْ بِذٰلِكَ زَعِيمٌ `أَمْ لَهُمْ شُرَكٰاءُ فَلْيَأْتُوا بِشُرَكٰائِهِمْ إِنْ كٰانُوا صٰادِقِينَ »  وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ: «أَ فَلاٰ يَتَدَبَّرُونَ اَلْقُرْآنَ أَمْ عَلىٰ قُلُوبٍ أَقْفٰالُهٰا »  أَمْ «طَبَعَ اَللّٰهُ عَلىٰ قُلُوبِهِمْ»  «فَهُمْ لاٰ يَفْقَهُونَ »  أَمْ «قٰالُوا سَمِعْنٰا وَ هُمْ لاٰ يَسْمَعُونَ `إِنَّ شَرَّ اَلدَّوَابِّ عِنْدَ اَللّٰهِ اَلصُّمُّ اَلْبُكْمُ اَلَّذِينَ لاٰ يَعْقِلُونَ `وَ لَوْ عَلِمَ اَللّٰهُ فِيهِمْ خَيْراً لَأَسْمَعَهُمْ وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ »  أَمْ «قٰالُوا سَمِعْنٰا وَ عَصَيْنٰا »  بَلْ هُوَ «فَضْلُ اَللّٰهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِيمِ»  فَكَيْفَ لَهُمْ بِاخْتِيَارِ اَلْإِمَامِ وَ اَلْإِمَامُ عَالِمٌ لاَ يَجْهَلُ وَ رَاعٍ لاَ يَنْكُلُ مَعْدِنُ اَلْقُدْسِ وَ اَلطَّهَارَةِ وَ اَلنُّسُكِ وَ اَلزَّهَادَةِ وَ اَلْعِلْمِ وَ اَلْعِبَادَةِ مَخْصُوصٌ بِدَعْوَةِ اَلرَّسُولِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ نَسْلِ اَلْمُطَهَّرَةِ اَلْبَتُولِ لاَ مَغْمَزَ فِيهِ فِي نَسَبٍ وَ لاَ يُدَانِيهِ ذُو حَسَبٍ فِي اَلْبَيْتِ مِنْ قُرَيْشٍ وَ اَلذِّرْوَةِ مِنْ هَاشِمٍ وَ اَلْعِتْرَةِ مِنَ اَلرَّسُولِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اَلرِّضَا مِنَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ شَرَفُ اَلْأَشْرَافِ وَ اَلْفَرْعُ مِنْ عَبْدِ مَنَافٍ نَامِي اَلْعِلْمِ كَامِلُ اَلْحِلْمِ مُضْطَلِعٌ بِالْإِمَامَةِ عَالِمٌ بِالسِّيَاسَةِ مَفْرُوضُ اَلطَّاعَةِ قَائِمٌ بِأَمْرِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ نَاصِحٌ لِعِبَادِ اَللَّهِ حَافِظٌ لِدِينِ اَللَّهِ إِنَّ اَلْأَنْبِيَاءَ وَ اَلْأَئِمَّةَ صَلَوَاتُ اللَهِ عَلَيْهِمْ يُوَفِّقُهُمُ اَللَّهُ وَ يُؤْتِيهِمْ مِنْ مَخْزُونِ عِلْمِهِ وَ حِكَمِهِ مَا لاَ يُؤْتِيهِ غَيْرَهُمْ فَيَكُونُ عِلْمُهُمْ فَوْقَ عِلْمِ أَهْلِ اَلزَّمَانِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى «أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى اَلْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لاٰ يَهِدِّي إِلاّٰ أَنْ يُهْدىٰ فَمٰا لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ »  وَ قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى: «وَ مَنْ يُؤْتَ اَلْحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً »  وَ قَوْلِهِ فِي طَالُوتَ «إِنَّ اَللّٰهَ اِصْطَفٰاهُ عَلَيْكُمْ وَ زٰادَهُ بَسْطَةً فِي اَلْعِلْمِ وَ اَلْجِسْمِ وَ اَللّٰهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَنْ يَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ وٰاسِعٌ عَلِيمٌ »  وَ قَالَ لِنَبِيِّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ أَنْزَلَ «عَلَيْكَ اَلْكِتٰابَ وَ اَلْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ مٰا لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كٰانَ فَضْلُ اَللّٰهِ عَلَيْكَ عَظِيماً »  وَ قَالَ فِي اَلْأَئِمَّةِ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّهِ وَ عِتْرَتِهِ وَ ذُرِّيَّتِهِ صَلَوَاتُ اَللَّهِ عَلَيْهِمْ «أَمْ يَحْسُدُونَ اَلنّٰاسَ عَلىٰ مٰا آتٰاهُمُ اَللّٰهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنٰا آلَ إِبْرٰاهِيمَ اَلْكِتٰابَ وَ اَلْحِكْمَةَ وَ آتَيْنٰاهُمْ مُلْكاً عَظِيماً `فَمِنْهُمْ مَنْ آمَنَ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ صَدَّ عَنْهُ وَ كَفىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيراً »  وَ إِنَّ اَلْعَبْدَ إِذَا اِخْتَارَهُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأُمُورِ عِبَادِهِ شَرَحَ صَدْرَهُ لِذَلِكَ وَ أَوْدَعَ قَلْبَهُ يَنَابِيعَ اَلْحِكْمَةِ وَ أَلْهَمَهُ اَلْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ يَعْيَ بَعْدَهُ بِجَوَابٍ وَ لاَ يُحَيَّرُ فِيهِ عَنِ اَلصَّوَابِ فَهُوَ مَعْصُومٌ مُؤَيَّدٌ مُوَفَّقٌ مُسَدَّدٌ قَدْ أَمِنَ مِنَ اَلْخَطَايَا وَ اَلزَّلَلِ وَ اَلْعِثَارِ يَخُصُّهُ اَللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ وَ «ذٰلِكَ فَضْلُ اَللّٰهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشٰاءُ وَ اَللّٰهُ ذُو اَلْفَضْلِ اَلْعَظِيمِ»  فَهَلْ يَقْدِرُونَ عَلَى مِثْلِ هَذَا فَيَخْتَارُونَهُ أَوْ يَكُونُ مُخْتَارُهُمْ بِهَذِهِ اَلصِّفَةِ فَيُقَدِّمُونَهُ تَعَدَّوْا وَ بَيْتِ اَللَّهِ اَلْحَقَّ وَ نَبَذُوا « كِتٰابَ اَللّٰهِ وَرٰاءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لاٰ يَعْلَمُونَ»  وَ فِي كِتَابِ اَللَّهِ اَلْهُدَى وَ اَلشِّفَاءُ فَنَبَذُوهُ وَ اِتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ فَذَمَّهُمُ اَللَّهُ وَ مَقَّتَهُمْ وَ أَتْعَسَهُمْ فَقَالَ جَلَّ وَ تَعَالَى : «وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اِتَّبَعَ هَوٰاهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اَللّٰهِ إِنَّ اَللّٰهَ لاٰ يَهْدِي اَلْقَوْمَ اَلظّٰالِمِينَ »  وَ قَالَ «فَتَعْساً لَهُمْ وَ أَضَلَّ أَعْمٰالَهُمْ »  وَ قَالَ «كَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اَللّٰهِ وَ عِنْدَ اَلَّذِينَ آمَنُوا كَذٰلِكَ يَطْبَعُ اَللّٰهُ عَلىٰ كُلِّ قَلْبِ مُتَكَبِّرٍ جَبّٰارٍ »  وَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَى اَلنَّبِيِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِيماً كَثِيراً .)

[8] کمال الدين و تمام النعمة، جلد ۱، صفحه ۳۱۹ (حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْوَرَّاقُ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ هَارُونَ اَلصُّوفِيُّ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ مُوسَى عَنْ عَبْدِ اَلْعَظِيمِ بْنِ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْحَسَنِيِّ رَضِيَ اَللَّهُ عَنْهُ قَالَ حَدَّثَنِي صَفْوَانُ بْنُ يَحْيَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي زِيَادٍ عَنْ أَبِي حَمْزَةَ اَلثُّمَالِيِّ عَنْ أَبِي خَالِدٍ اَلْكَابُلِيِّ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى سَيِّدِي عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ زَيْنِ اَلْعَابِدِينَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَقُلْتُ لَهُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ أَخْبِرْنِي بِالَّذِينَ فَرَضَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ طَاعَتَهُمْ وَ مَوَدَّتَهُمْ وَ أَوْجَبَ عَلَى عِبَادِهِ اَلاِقْتِدَاءَ بِهِمْ بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ فَقَالَ لِي يَا كَنْكَرُ إِنَّ أُولِي اَلْأَمْرِ اَلَّذِينَ جَعَلَهُمُ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَئِمَّةً لِلنَّاسِ وَ أَوْجَبَ عَلَيْهِمْ طَاعَتَهُمْ أَمِيرُ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ ثُمَّ اَلْحَسَنُ ثُمَّ اَلْحُسَيْنُ اِبْنَا عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ثُمَّ اِنْتَهَى اَلْأَمْرُ إِلَيْنَا ثُمَّ سَكَتَ فَقُلْتُ لَهُ يَا سَيِّدِي رُوِيَ لَنَا عَنْ أَمِيرِ اَلْمُؤْمِنِينَ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنَّ اَلْأَرْضَ لاَ تَخْلُو مِنْ حُجَّةٍ لِلَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ عَلَى عِبَادِهِ فَمَنِ اَلْحُجَّةُ وَ اَلْإِمَامُ بَعْدَكَ قَالَ اِبْنِي مُحَمَّدٌ وَ اِسْمُهُ فِي اَلتَّوْرَاةِ بَاقِرٌ يَبْقُرُ اَلْعِلْمَ بَقْراً هُوَ اَلْحُجَّةُ وَ اَلْإِمَامُ بَعْدِي وَ مِنْ بَعْدِ مُحَمَّدٍ اِبْنُهُ جَعْفَرٌ وَ اِسْمُهُ عِنْدَ أَهْلِ اَلسَّمَاءِ اَلصَّادِقُ فَقُلْتُ لَهُ يَا سَيِّدِي فَكَيْفَ صَارَ اِسْمُهُ اَلصَّادِقَ وَ كُلُّكُمْ صَادِقُونَ قَالَ حَدَّثَنِي أَبِي عَنْ أَبِيهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ أَنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ إِذَا وُلِدَ اِبْنِي جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ فَسَمُّوهُ اَلصَّادِقَ فَإِنَّ لِلْخَامِسِ مِنْ وُلْدِهِ وَلَداً اِسْمُهُ جَعْفَرٌ يَدَّعِي اَلْإِمَامَةَ اِجْتِرَاءً عَلَى اَللَّهِ وَ كَذِباً عَلَيْهِ فَهُوَ عِنْدَ اَللَّهِ جَعْفَرٌ اَلْكَذَّابُ اَلْمُفْتَرِي عَلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اَلْمُدَّعِي لِمَا لَيْسَ لَهُ بِأَهْلٍ اَلْمُخَالِفُ عَلَى أَبِيهِ وَ اَلْحَاسِدُ لِأَخِيهِ ذَلِكَ اَلَّذِي يَرُومُ كَشْفَ سَتْرِ اَللَّهِ عِنْدَ غَيْبَةِ وَلِيِّ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ بَكَى عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ بُكَاءً شَدِيداً ثُمَّ قَالَ كَأَنِّي بِجَعْفَرٍ اَلْكَذَّابِ وَ قَدْ حَمَلَ طَاغِيَةَ زَمَانِهِ عَلَى تَفْتِيشِ أَمْرِ وَلِيِّ اَللَّهِ وَ اَلْمُغَيَّبِ فِي حِفْظِ اَللَّهِ وَ اَلتَّوْكِيلِ بِحَرَمِ أَبِيهِ جَهْلاً مِنْهُ بِوِلاَدَتِهِ وَ حِرْصاً مِنْهُ عَلَى قَتْلِهِ إِنْ ظَفِرَ بِهِ وَ طَمَعاً فِي مِيرَاثِهِ حَتَّى يَأْخُذَهُ بِغَيْرِ حَقِّهِ قَالَ أَبُو خَالِدٍ فَقُلْتُ لَهُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ وَ إِنَّ ذَلِكَ لَكَائِنٌ فَقَالَ إِي وَ رَبِّي إِنَّ ذَلِكَ لَمَكْتُوبٌ عِنْدَنَا فِي اَلصَّحِيفَةِ اَلَّتِي فِيهَا ذِكْرُ اَلْمِحَنِ اَلَّتِي تَجْرِي عَلَيْنَا بَعْدَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ قَالَ أَبُو خَالِدٍ فَقُلْتُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ ثُمَّ يَكُونُ مَا ذَا قَالَ ثُمَّ تَمْتَدُّ اَلْغَيْبَةُ بِوَلِيِّ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ اَلثَّانِي عَشَرَ مِنْ أَوْصِيَاءِ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اَلْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ يَا أَبَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ اَلْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ اَلْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اَللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ اَلْعُقُولِ وَ اَلْأَفْهَامِ وَ اَلْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ اَلْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ اَلْمُشَاهَدَةِ وَ جَعَلَهُمْ فِي ذَلِكَ اَلزَّمَانِ بِمَنْزِلَةِ اَلْمُجَاهِدِينَ بَيْنَ يَدَيْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ بِالسَّيْفِ أُولَئِكَ اَلْمُخْلَصُونَ حَقّاً وَ شِيعَتُنَا صِدْقاً وَ اَلدُّعَاةُ إِلَى دِينِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ سِرّاً وَ جَهْراً وَ قَالَ عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِمَا السَّلاَمُ اِنْتِظَارُ اَلْفَرَجِ مِنْ أَعْظَمِ اَلْفَرَجِ .)

[9] سوره مبارکه نازعات، آیه 24

[10] سوره مبارکه توبه، آیه 73 (يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ جَاهِدِ الْكُفَّارَ وَالْمُنَافِقِينَ وَاغْلُظْ عَلَيْهِمْ ۚ وَمَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ)

[11] الاحتجاج، جلد ۱، صفحه ۲۶۹ (أَمَّا أَنْتَ يَا مُغِيرَةَ بْنَ شُعْبَةَ فَإِنَّكَ لِلَّهِ عَدُوٌّ وَ لِكِتَابِهِ نَابِذٌ وَ لِنَبِيِّهِ مُكَذِّبٌ وَ أَنْتَ اَلزَّانِي وَ قَدْ وَجَبَ عَلَيْكَ اَلرَّجْمُ وَ شَهِدَ عَلَيْكَ اَلْعُدُولُ اَلْبَرَرَةُ اَلْأَتْقِيَاءُ فَأُخِّرَ رَجْمُكَ – وَ دُفِعَ اَلْحَقُّ بِالْأَبَاطِيلِ وَ اَلصِّدْقُ بِالْأَغَالِيطِ وَ ذَلِكَ لِمَا أَعَدَّ اَللَّهُ لَكَ مِنَ اَلْعَذَابِ اَلْأَلِيمِ وَ اَلْخِزْيِ فِي اَلْحَيَاةِ اَلدُّنْيَا وَ لَعَذٰابُ اَلْآخِرَةِ أَخْزىٰ  وَ أَنْتَ اَلَّذِي ضَرَبْتَ فَاطِمَةَ بِنْتَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ حَتَّى أَدْمَيْتَهَا وَ أَلْقَتْ مَا فِي بَطْنِهَا اِسْتِذْلاَلاً مِنْكَ لِرَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ مُخَالَفَةً مِنْكَ لِأَمْرِهِ وَ اِنْتِهَاكاً لِحُرْمَتِهِ وَ قَدْ قَالَ لَهَا رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَا فَاطِمَةُ أَنْتِ سَيِّدَةُ نِسَاءِ أَهْلِ اَلْجَنَّةِ وَ اَللَّهُ مُصَيِّرُكَ إِلَى اَلنَّارِ وَ جَاعِلُ وَبَالِ مَا نَطَقْتَ بِهِ عَلَيْكَ فَبِأَيِّ اَلثَّلاَثَةِ سَبَبْتَ عَلِيّاً أَ نَقْصاً فِي نَسَبِهِ أَمْ بُعْداً مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ أَمْ سُوءَ بَلاَءٍ فِي اَلْإِسْلاَمِ أَمْ جَوْراً فِي حُكْمٍ أَمْ رَغْبَةً فِي اَلدُّنْيَا إِنْ قُلْتَ بِهَا فَقَدْ كَذَبْتَ وَ كَذَّبَكَ اَلنَّاسُ أَ تَزْعُمُ أَنَّ عَلِيّاً عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَتَلَ عُثْمَانَ مَظْلُوماً – فَعَلِيٌّ وَ اَللَّهِ أَتْقَى وَ أَنْقَى مِنْ لاَئِمِهِ فِي ذَلِكَ وَ لَعَمْرِي لَئِنْ كَانَ عَلِيٌّ قَتَلَ عُثْمَانَ مَظْلُوماً فَوَ اَللَّهِ مَا أَنْتَ مِنْ ذَلِكَ فِي شَيْءٍ فَمَا نَصَرْتَهُ حَيّاً وَ لاَ تَعَصَّبْتَ لَهُ مَيِّتاً وَ مَا زَالَتِ اَلطَّائِفُ دَارَكَ تَتْبَعُ اَلْبَغَايَا وَ تُحْيِي أَمْرَ اَلْجَاهِلِيَّةِ وَ تُمِيتُ اَلْإِسْلاَمَ حَتَّى كَانَ مَا كَانَ فِي أَمْسِ وَ أَمَّا اِعْتِرَاضُكَ فِي بَنِي هَاشِمٍ وَ بَنِي أُمَيَّةَ فَهُوَ اِدِّعَاؤُكَ إِلَى مُعَاوِيَةَ وَ أَمَّا قَوْلُكَ فِي شَأْنِ اَلْإِمَارَةِ وَ قَوْلُ أَصْحَابِكَ فِي اَلْمُلْكِ اَلَّذِي مَلَكْتُمُوهُ فَقَدْ مَلَكَ فِرْعَوْنُ مِصْرَ أَرْبَعَمِائَةِ سَنَةٍ وَ مُوسَى وَ هَارُونَ نَبِيَّانِ مُرْسَلاَنِ عَلَيْهِمَا اَلسَّلاَمُ يَلْقَيَانِ مَا يَلْقَيَانِ مِنَ اَلْأَذَى وَ هُوَ مُلْكُ اَللَّهِ يُعْطِيهِ اَلْبَرَّ وَ اَلْفَاجِرَ وَ قَالَ اَللَّهُ وَ إِنْ أَدْرِي لَعَلَّهُ فِتْنَةٌ لَكُمْ وَ مَتٰاعٌ إِلىٰ حِينٍ  وَ قَالَ وَ إِذٰا أَرَدْنٰا أَنْ نُهْلِكَ قَرْيَةً أَمَرْنٰا مُتْرَفِيهٰا فَفَسَقُوا فِيهٰا فَحَقَّ عَلَيْهَا اَلْقَوْلُ فَدَمَّرْنٰاهٰا تَدْمِيراً  – ثُمَّ قَامَ اَلْحَسَنُ فَنَفَضَ ثِيَابَهُ وَ هُوَ يَقُولُ اَلْخَبِيثٰاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ اَلْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثٰاتِ  هُمْ وَ اَللَّهِ يَا مُعَاوِيَةُ أَنْتَ وَ أَصْحَابُكَ هَؤُلاَءِ وَ شِيعَتُكَ – وَ اَلطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبٰاتِ أُولٰئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمّٰا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ  هُمْ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ عَلَيْهِ السَّلاَمُ وَ أَصْحَابُهُ وَ شِيعَتُهُ ثُمَّ خَرَجَ وَ هُوَ يَقُولُ لِمُعَاوِيَةَ ذُقْ وَبَالَ مَا كَسَبَتْ يَدَاكَ وَ مَا جَنَتْ وَ مَا قَدْ أَعَدَّ اَللَّهُ لَكَ وَ لَهُمْ مِنَ اَلْخِزْيِ فِي اَلْحَيَاةِ اَلدُّنْيَا وَ اَلْعَذَابِ اَلْأَلِيمِ فِي اَلْآخِرَةِ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ لِأَصْحَابِهِ وَ أَنْتُمْ فَذُوقُوا وَبَالَ مَا جَنَيْتُمْ فَقَالَ اَلْوَلِيدُ بْنُ عُقْبَةَ وَ اَللَّهِ مَا ذُقْنَا إِلاَّ كَمَا ذُقْتَ وَ لاَ اِجْتَرَأَ إِلاَّ عَلَيْكَ فَقَالَ مُعَاوِيَةُ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنَّكُمْ لَنْ تَنْتَقِصُوا مِنَ اَلرَّجُلِ فَهَلاَّ أَطَعْتُمُونِي أَوَّلَ مَرَّةٍ فَانْتَصَرْتُمْ مِنَ اَلرَّجُلِ إِذْ فَضَحَكُمْ فَوَ اَللَّهِ مَا قَامَ حَتَّى أَظْلَمَ عَلَيَّ اَلْبَيْتَ – وَ هَمَمْتُ أَنْ أَسْطُوَ بِهِ فَلَيْسَ فِيكُمْ خَيْرٌ اَلْيَوْمَ وَ لاَ بَعْدَ اَلْيَوْمِ قَالَ وَ سَمِعَ مَرْوَانُ بْنُ اَلْحَكَمِ بِمَا لَقِيَ مُعَاوِيَةُ وَ أَصْحَابُهُ اَلْمَذْكُورُونَ مِنَ اَلْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلاَمُ)

[12] سوره مبارکه انسان، آیه 8

[13] دعای صباح

[14] الکافي، جلد ۱، صفحه ۴۶۱ (مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنِ اَلْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ اَلنَّضْرِ بْنِ سُوَيْدٍ عَنْ عَبْدِ اَللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا جَعْفَرٍ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ يَقُولُ: لَمَّا حَضَرَتِ اَلْحَسَنَ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ اَلْوَفَاةُ بَكَى فَقِيلَ لَهُ يَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ تَبْكِي وَ مَكَانُكَ مِنْ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ اَلَّذِي أَنْتَ بِهِ وَ قَدْ قَالَ فِيكَ مَا قَالَ وَ قَدْ حَجَجْتَ عِشْرِينَ حَجَّةً مَاشِياً وَ قَدْ قَاسَمْتَ مَالَكَ ثَلاَثَ مَرَّاتٍ حَتَّى اَلنَّعْلَ بِالنَّعْلِ فَقَالَ إِنَّمَا أَبْكِي لِخَصْلَتَيْنِ لِهَوْلِ اَلْمُطَّلَعِ وَ فِرَاقِ اَلْأَحِبَّةِ .)